زبان‌های برنامه‌نویسی مختلفی برای انجام بسیاری از اهداف تجاری وجود دارند. هر کدام از این زبان‌های برنامه‌نویسی ویژگی‌ها و البته کاربردهای خاص خود را دارند. اگر قصد دارید شروع به یادگیری برنامه‌نویسی کنید، انتخاب زبان برنامه‌نویسی مناسب اولین قدم شما در این مسیر خواهد بود. این انتخاب اهمیت بسیاری دارد، چراکه جست‌وجوی شغل و درآمد شما در آینده متأثر از همین انتخاب خواهد بود.
در این مقاله سعی می‌کنیم اطلاعاتی را درباره‌ی ۷ زبان برنامه‌نویسی که به نظر می‌رسد بیشترین کاربرد و اهمیت را در سال ۲۰۲۲ داشته باشند به شما ارائه کنیم. در انتها هم سعی داریم توصیه‌هایی جهت یادگیری این زبان‌ها مطرح کنیم.
منظور از زبان برنامه‌نویسی چیست؟
کامپیوترها دقیقا همانند ما انسان‌ها، از زبان‌های مختلفی برای برقراری ارتباط با اهداف مختلف استفاده می‌کنند. اصطلاح «زبان برنامه‌نویسی» به مجموعه زبان‌های موجودی گفته می‌شود که برنامه‌نویسان و توسعه‌دهندگان از آن‌ها برای ساخت برنامه‌ها، اسکریپت‌ها، کوئری‌ها و… استفاده می‌کنند.
زبان‌های برنامه‌نویسی قوانین و ساختار اختصاصی خود را دارند؛ بنابراین تنها در برنامه‌هایی خاص کار می‌کنند. البته برخی برنامه‌ها در این میان گسترده‌تر هستند و استفاده‌ی بیشتری دارند. زمانی که یک برنامهنویس زبان خاصی را یاد می‌گیرد، می‌تواند کدهای منبع را در داخل یک فایل متنی ساده بنویسد و سپس آن را در محیط مناسب به کار گرفته و اجرا کند.
بهترین زبان برنامه‌نویسی در سال ۲۰۲۲
به‌صورت کلی، هیچ زبانی را نمی‌توان بهترین زبان دانست. ولی این اصطلاح معمولا به زبان‌هایی اطلاق می‌شود که بیشترین تقاضا و بیشترین کاربرد را دارند. در ادامه لیستی از بهترین زبان‌های برنامه‌نویسی در سال ۲۰۲۲ را با شما به اشتراک خواهیم گذاشت. این لیست با در نظر گرفتن جنبه‌های بسیاری طراحی شده است. برنامه‌های ارائه شده در این لیست عموما درآمد خیلی خوبی را به همراه دارند، برای موقعیت‌های شغلی زیادی می‌توان از آن‌ها استفاده کرد و اینکه به نظر می‌رسد برای زمان زیادی مورد تقاضا باقی بمانند.
اگر در سال ۲۰۲۲ قصد یادگیری برنامه‌نویسی را دارید، این ۷ زبان را در نظر داشته باشید.
C و ++C
زبان C را می‌توان یک زبان «سطح پایین – Low-Level» دانست. به این معنی که برنامه‌نویسی در آن مستلزم دانش سخت‌افزاری کامپیوتر است. سایر برنامه‌هایی که در این لیست درج شده‌اند همگی به‌عنوان زبان‌های «سطح بالا – High-Level» شناخته می‌شوند که جزئیات کامپیوترها در آن‌ها شاید چندان اهمیت نداشته باشد.
اگرچه این موضوع باعث می‌شود یادگیری سایر زبان‌های برنامه‌نویسی آسان‌تر باشد، ولی این آسانی به قیمت تأثیر در عملکرد تمام می‌شود. این موضوع شاید روی برنامه‌هایی مثل رسانه‌های اجتماعی تأثیر چندانی نداشته باشد. ولی تأثیر آن در اپلیکیشن‌هایی مانند بازی‌ها، ویرایش و تنوین فیلم یا بخش‌هایی از سیستم‌عامل‌ها کاملا انکارناپذیر است. از سوی دیگر، برخی دستگاه‌های دیگر مانند کامپیوترهای ماشین‌ها هم قدرت پردازش بالایی ندارند، بنابراین چاره‌ای جز استفاده از این زبان‌ها و استفاده حداکثری از منابع ندارند.
++C با هدف ساده‌‌سازی فرایند برنامه‌نویسی، از زبان C مشتق شد و هنوز هم به‌عنوان یک زبان سطح پایین شناخته می‌شود. C تا حدی زیرمجموعه ++C است. یعنی زبان‌های C را معمولا به‌آسانی می‌توان به ++C ترجمه کرد. با این حال، با توجه به این مسائل و راحت‌تر شدن فرایند، ++C برای توسعه و ساخت برنامه‌ها سازگاری بیشتری دارد. این در حالی است که خود زبان C بیشتر در سیستم‌ها یا بخش‌های کلیدی برنامه‌های به‌کار گرفته می‌شود.
زبان برنامه‌نویسی C در سال ۱۹۷۲ و زبان C++ در سال ۱۹۸۵ توسعه پیدا کردند. زبان‌های سطح بالا به دلیل حذف شدن از سخت‌افزارها محبوبیت خود را ممکن است به مرور زمان از دست بدهند، ولی C و ++C در طول زمان همیشه محبوب و کاربردی بوده‌اند. طول عمر بالای این زبان‌ها تضمین می‌کند که این مهارت‌ها همیشه مورد تقاضا خواهند بود.
جاوا
جاوا یک زبان محبوب برای توسعه بک‌اند اپلیکیشن‌های تحت وب یا توسعه برنامه‌های کاربردی خدمات عمومی (API) است. اگرچه جاوا از لحاظ اسمی شباهت خیلی زیادی با جاوا اسکریپت (Javascript) دارد، این دو زبان از لحاظ کارکردی و ساختاری نقطه اشتراک خیلی کمی با یکدیگر دارند. برخلاف جاوا اسکریپت، جاوا زبانی است که بیشتر باید تایپ شود. این ویژگی به این معنا است که منحنی یادگیری آن تندتر است. با این حال، اگرچه جاوا پیچیده‌تر است، ولی همین پیچیدگی باعث شده عملکرد و کارایی بسیار بالاتری داشته باشد. جاوا به‌خصوص برای اجرا و توسعه برنامه‌های چندرشته‌ای و تقسیم‌کار به وظایف کوچک‌تر و اجرای هم‌زمان آن‌ها می‌تواند عملکرد بهتری داشته باشد. این در حالی است که جاوا اسکریپت تنها از یک‌رشته عملیاتی استفاده می‌کند.
اگرچه جاوا پیچیده‌تر است، ولی همچنان از بسیاری از مواردی اجتناب می‌کند که باید با استفاده از سایر زبان‌های برنامه‌نویسی مدیریت شوند. این تعادل بین عملکرد و پیچیدگی باعث می‌شود که جاوا را به گزینه‌ای عالی برای بک‌اند اپلیکیشن‌های تحت وب تبدیل کرده است. اگر تمایل به یادگیری برنامه‌نویسی برای موبایل دارید، جالب است بدانید که جاوا برای ساخت اپلیکیشن‌های اندروید هم کاربرد خیلی زیادی دارد.
برنامه‌ی جاوا روی ماشین مجازی جاوا (JVM) اجرا می‌شود که باعث می‌شود آن را بتوان روی خیلی از پلتفرم‌ها اجرا کرد. اگرچه جاوا اولین زبانی بود که روی JVM عمل می‌کرد، ولی بعد‌ها زبان‌های برنامه‌نویسی دیگری مثل Scala یا Kotlin هم روی این سیستم اجرا شدند. نکته‌ی جالب و مهم این است که این زبان‌های برنامه‌نویسی با یکدیگر سازگار هستند؛ یعنی برنامه‌نویس‌ها می‌توانند از منابع و ساختار تمام آن‌ها در کنار یکدیگر استفاده کنند. این ویژگی برای توسعه اپلیکیشن‌های موبایلی خیلی اهمیت دارد. اپلیکیشن‌های اندروید بر اساس زبان‌های برنامه‌نویسی سازگار با JVM توسعه پیدا می‌کنند.
جاوا اسکریپت
تعامل‌پذیری، کامل بودن و جذابیت وب‌سایت‌ها در سال‌های اخیر به طور چشمگیری افزایش پیدا کرده است. تمام این تغییرات و جذابیت‌‌ها بر اساس HTML و CSS ایجاد شده‌اند. ولی باید بدانید که موتور محرک تمام این رابط‌های کاربری، جاوا اسکریپت است. به لطف ابزارهای استانداردی و قدرتمندی مثل VueJS که حتی برای استفاده توسط افراد مبتدی هم مناسب است، برنامه‌نویسی جاوا اسکریپت خیلی آسان‌تر شده است. ابزارهای قدرتمندتر و حرفه‌ای‌تری هم در این زمینه وجود دارند که ReactJS و Angular را می‌توان جزو آن‌ها دانست.
توسعه‌دهندگانی که به عناصر بصری یا تجربه‌ی کاربری توجه بیشتری دارند را بیشتر به‌عنوان توسعه‌دهندگان فرانت‌اند می‌شناسیم. با این حال جاوا اسکریپت محدود به فرانت‌اند نمی‌شود. به لطف پلتفرم نود جی‌اس (NodeJS)، جاوا اسکریپت همچنین به توسعه دهندگان اجازه می‌دهد که بک‌اندهای بسیار قوی بسازند که می‌توانند به‌عنوان اپلیکیشن‌های تحت وب قدرتمند، اپلیکیشن‌های موبایل یا APIهای مستقل عمل کرده و امکان ادغام با سایر شرکت‌ها و خدمات را فراهم کنند. این ویژگی‌ها باعث شده طیف کاربرد و پتانسیل‌های شغلی مرتبط با جاوا اسکریپت هم گسترش پیدا کند. افرادی که به دنبال انعطاف‌پذیری سازمانی هستند می‌توانند از یک زبان واحد برای تبدیل‌شدن به یک مهندس برنامهنویس فول‌استک استفاده کنند.
پایتون
پایتون را می‌توان جزء محبوب‌ترین زبان‌های برنامه‌نویسی جای داد. پایتون بیشتر به‌خاطر کدهای تمیزی شناخته می‌شود که خواندن و نوشتن آن‌ها نسبتا آسان است. پایتون همچنین قابلیت تطبیق‌پذیری بالایی دارد که آن را به ابزاری مؤثر برای بخش زیادی از نیازهای توسعه‌دهندگان تبدیل می‌کند. از این زبان می‌توان برای مقاصد مختلف، از برنامه‌نویسی وب گرفته تا ساخت بازی‌های کامپیوتری استفاده کرد. با افزایش کاربردها و بحث‌های مربوط به یادگیری ماشینی، پایتون به‌تازگی توجه ویژه‌تری را جلب خود کرده و دوباره محبوبیت زیادی را به دست آورده است. ابزارهای علمی مانند Pandas، NumPy و Jupyter هم در این مسیر بی‌تأثیر نبوده‌اند.
SQL
برخلاف سایر زبان‌های موجود در این فهرست که از آن‌ها برای نوشتن برنامه‌ها استفاده می‌شود، SQL «زبان پرسمان ساخت‌یافته – Structured Query Language» برای ذخیره‌سازی و جست‌وجوی داده‌ها استفاده می‌شود. سازوکار پرسمان داده‌های SQL را شاید بتوان به این نحو دانست که درخواست به سرور ارسال شده و اطلاعات لازم در پاسخ ارائه می‌شوند. استانداردهای مختلفی در این زمینه وجود دارند، mySQL، PostgreSQL یا سرور SQL مایکروسافت را می‌توان به‌عنوان نمونه‌هایی مطرح کرد. با این حال، با توجه به شباهت‌های زیادی که با یکدیگر دارند، یادگیری یکی از آن‌ها باعث می‌شود سایر موارد را هم بسیار آسان‌تر یاد بگیرید.
از سرورهای پایگاه‌داده SQL در بسیاری از وب‌سایت‌ها و برنامه‌ها استفاده می‌شود. تمام اطلاعاتی مثل پروفایل‌های کاربری، نوشته وبلاگ‌ها و به‌صورت کلی تقریبا تمامی اطلاعات وب‌سایت‌ها در سرورهای SQL ذخیره‌سازی می‌شوند. با این حال، از آنجایی که SQL تنها روی داده متمرکز است، فرصت‌های شغلی این حیطه فراتر از ساخت و توسعه اپلیکیشن‌های وب یا موبایل می‌روند. فرصت‌های شغلی پرتقاضا و پردرآمدی مثل تحلیل‌گر هوش تجاری یا متخصص علم داده‌ها برای انجام کارهای روزمره خود به تسلط به SQL احتیاج دارند.
SWIFT
زبان برنامه‌نویسی SWIFT به‌صورت انحصاری در اکوسیستم اپلیکیشن‌های شرکت Apple کاربرد دارد. برای توسعه برنامه‌هایی که در محصولاتی مثل آیفون یا آیپد می‌بینید، به این زبان احتیاج است. با این توصیف، شاید تصور کنید که Swift زبان محدودی است و کاربرد چندان زیادی ندارد. ولی جالب است بدانید که حدود ۷۰ درصد از کل هزینه‌هایی که کاربران موبایل انجام می‌دهند، به اپ‌استور شرکت اپل تعلق دارد.
شرکت اپل در ابتدا از زبان برنامه‌نویسی Obective-C خاص خود استفاده می‌کرد که با الهام از زبان C شکل گرفته بود. ولی در سال ۲۰۱۴ آن‌ها شروع به استفاده از زبان Swift کردند تا از این طریق بتوانند موانع توسعه اپلیکیشن‌ها را کمتر کنند. استفاده از یک زبان مدرن‌تر که یادگیری آن هم آسان‌تر است، به توسعه‌دهندگان بیشتری اجازه فعالیت و خلق ایده‌‌های خود را می‌دهد.
TypeScript
برخلاف سایر زبان‌های برنامه‌ریزی که در این مقاله فهرست شده‌اند، TypeScript زبانی است که تبدیل به زبان دیگری (یعنی جاوا اسکریپت) می‌شود.
در عکس زیر یک مثال را مشاهده می‌کنید.
در سمت چپ، کدهای Typescript را مشاهده می‌کنید و در سمت راست می‌بینید که این کدها تبدیل به JavaScript شده‌اند. البته در این مثال خاص، تفاوت چندانی ایجاد نشده و تنها تفسیر کلمه «numbers» حذف شده است.
در نگاه اول، ممکن است به نظر برسد که این کار باعث بالارفتن منحنی یادگیری زبانی مثل جاوا می‌شود. با این حال، تایپ اسکریپت جهت افزایش انعطاف پذیری و سهولت یادگیری جاوا اسکریپت شکل گرفته است. توسعه دهندگان کنترل کاملی بر محل اعمال Typescript برای ایجاد ساختارهای اضافی دارند. این یعنی حتی ممکن است به صورت کامل حذف شوند.
چطور یک زبان برنامه‌نویسی را یاد بگیریم؟
اگر قصد شروع کردن یادگیری یک زبان برنامه‌نویسی را دارید، ۳ قدم اساسی و بزرگ را می‌توانید در نظر داشته باشید.
۱. بسته به اهداف و توانایی‌های خوب، بهترین زبان برنامه‌نویسی را انتخاب کنید
انتخاب زبان برنامه‌نویسی صحیح به این موضوع بستگی دارد که شیوه‌ی یادگیری شما چطور است و اینکه قصد ساخت چه چیزی را دارید برای مثال، اگر قصد دارید که یک اپلیکیشن موبایلی بسازید، شاید بهتر باشد با Swift یا Java شروع کنید. از سوی دیگر، یادگیری جاوا اسکریپت برای افرادی که قصد برنامه‌نویسی در محیط وب را دارند ضروری است. با این حال، در نظر داشته باشید که یک برنامهنویس عموما باید به چندین زبان برنامه‌نویسی تسلط داشته باشد. با تمام این اوصاف، در ابتدا بهتر است که اهداف خود را مشخص کنید تا گزینه‌های پیش روی خود را محدودتر کنید.
علاوه بر اهداف، روش یادگیری خودتان را هم باشد مشخص کنید. اگر قصد دارید که از طریق آزمون و خطا یا انجام دادن کارها چیزی را یاد بگیرید، احتمالا بهتر است که کارتان را با یادگیری زبان‌های برنامه‌نویسی آسانی مثل Ruby یا Python شروع کنید. اگر جزء افرادی هستید که دوست دارید همه چیز را به‌خوبی یاد گرفته و کارها را به‌صورت کاملا اساسی انجام دهید، یادگیری زبان C شاید گزینه مناسب‌تری برای شما باشد.
۲. تفکر محاسباتی را درک کنید
تفکر محاسباتی به نحوه‌ی اعمال منطق توسط کامپیوتر اشاره دارد. باید بدانید که بین نحوه‌ی تفکر مردم و کامپیوترها تفاوت و گسست وجود دارد. با عنوان یک برنامهنویس، بهتر است این تفاوت‌ها را درک کنید و به فضای آن عادت کنید.
مسیر یادگیری یک زبان برنامه‌نویسی خود را با تمرکز بر انتزاعیات، تشخیص الگوها و الگوریتم‌ها شروع کنید. این کار بهتر از این است که ناگهان خود را در میان تمام مفاهیم و ساختارهای جدیدی ببینید که هیچ کدام را درک نمی‌کنید. هنگامی که اصطلاحات برنامه‌نویسی و منطق کامپیوتر را بهتر درک کردید، یادگیری زبان‌ها هم برای شما آسان‌تر خواهد بود.
۳- از منابع آنلاین استفاده کنید
بعد از در نظر گرفتن اهداف، سبک یادگیری و دانش خود از منطق کامپیوتری، به دنبال منابع آموزشی مناسب باشید. مطمئن باشید که این منابع را به وفور می‌توانید در محیط اینترنت پیدا کنید. با این حال، شرکت در کلاس‌های حضوری هم می‌تواند یکی از راه‌های پیش رو شما باشد.
برخی برنامه‌نویس‌ها ترجیح می‌دهند تا خودآموز باشند. آن‌ها تمایل دارند در کلاس‌های آنلاین شرکت کره یا از منابع رایگان در اینترنت استفاده کنند. امروزه دوره‌های آنلاین آموزشی یا ویدیوهای آموزشی بسیار متعددی وجود دارند که زبان‌های برنامه‌نویسی را در سطوح مختلفی آموزش می‌دهند. در هرحال، انتخاب و منابع یادگیری تا حد بسیار زیادی به سلایق و عادت یادگیری شما بستگی دارد. بهترین منبع برای یادگیری یک زبان برنامه‌نویسی، منبعی است که خودتان بیشترین ارتباط را با آن برقرار می‌کنید.