فرقی نمی‌کند که طرفدار پروپاقرص تعطیلات نوروز و آخر سال باشید یا اینکه هیچ حسی نسبت به آن نداشته باشید؛ تعطیلات سال نو می‌تواند پر از لحظات پر استرس باشد. بیشتر اوقات در روزهای انتهایی سال آن‌قدر پرمشغله می‌شویم که یادمان می‌رود کمی هدفمندتر به خرید یا برنامه‌ریزی بپردازیم. در انتها هم خیلی از اوقات از لحاظ عاطفی و مالی زیر فشار قرار می‌گیریم. در سال‌های کودکی و نوجوانی، تعطیلات نوروز لذت‌بخش و دوست داشتنی است، ولی با افزایش مسؤولیت‌ها، این تعطیلات به جای اینکه زمانی برای جشن و شادی باشد، گاهی برای برخی افراد تبدیل به زمانی سخت و پراسترس می‌شود. حتی زمانی که برای همه کارها به‌خوبی برنامه‌ریزی کرده باشیم هم همچنان ممکن است استرس سراغ شما بیاید.
منظور از استرس تعطیلات چیست؟
پیش از شروع بحث باید در نظر داشته باشیم که موضوع ما تنها منحصر به نوروز نیست. این استرس تعطیلات مفهومی جامع و عام‌تر است که می‌تواند خیلی از تعطیلات دیگر، مانند تعطیلات کریسمس در کشورهای غربی را هم در بر بگیرد. استرس تعطیلات واکنش بدن و ذهن ما نسبت به فشار مسؤولیت‌ها و ملزومات زندگی و آن دوره‌ی تعطیلی است. استرس و اضطراب طبیعی هستند. زمانی که با هر تهدیدی مواجه می‌شویم، بدن و مغز ما پر از هورمون‌های استرس‌زا خاصی مثل کورتیزول و آدرنالین می‌شود و نتیجه‌ی آن هم همان احساسی است که همه‌ی ما آن را تحت عنوان استرس می‌شناسیم. این تهدید‌ها ممکن است هر چیزی باشند؛ از ترافیک سنگین در تعطیلات گرفته، تا قرارگرفتن در یک موقعیت ناشناخته، درگیری با اعضای خانواده درباره‌ی شام شب عید یا هر چیز دیگری. در این شرایط، بدن ما برای واکنش دادن آمده می‌شود، ماهیچه‌ها منقبض شده و ضربان قلب هم افزایش پیدا می‌کند.
به‌صورت خلاصه، استرس می‌تواند مفید باشد، چرا که ما را متمرکز و هوشیار نگاه می‌دارد. ولی زندگی در حالت اضطرار و استرس باعث بروز آسیب‌های فراوان ذهنی و فیزیکی به شما می‌شود. زندگی در حالت استرس مانند این است که پایتان را به‌صورت هم‌زمان روی پدال‌های گاز و ترمز ماشین فشار دهید. بعد از مدتی یا ترمزها تسلیم می‌شوند یا موتور ماشین از کار می‌‌افتد. در هرحال، آن ماشین دیگر قابل استفاده نخواهد بود.
تعطیلات نوروز باید زمانی برای شادی و لذت بردن باشند، ولی در عین حال مستلزم بسیاری آماده‌سازی‌ها و رسم‌ها هم هستند. همین‌ها می‌تواند منجر به ایجاد استرس در افراد شود. بنابراین، رویدادهای استرس‌زا در هرحال رخ می‌دهند، ولی نکته‌ی مهم، نحوه‌ی برخورد و مواجه شدن ما با این رویدادها است.
۱۳ روش برای کاهش استرس در تعطیلات نوروز
اینکه با استرس زندگی کنید یا اینکه با آن مقابله کنید، تصمیم شخصی خود شما است. کلید موفقیت در مبارزه با استرس در این است که هدفمند باشید، پیشاپیش برنامه‌ریزی کنید و تصمیماتی بگیرید که تبعات کمی داشته و به‌راحتی با آن‌ها کنار می‌آیید. برای مثال، به‌جای فکر کردن به لحظات سخت‌تر و وقت‌گیر نوروزی (مانند خرید‌ها و انجام کارهای منزل)، به لحظات دلنشین و دوست‌داشتنی نوروز (مانند دورهمی‌های خانوادگی) فکر کنید.
برای انجام این کار و مبارزه با استرس تعطیلات نوروزی، ۱۳ روش را پیشنهاد می‌کنیم. با استفاده از این راهکارها می‌توانید نوروز بهتر، دوست‌داشتنی‌تر و خاطره‌انگیزتری را در کنار خانواده خود سپری کنید.
۱- تعطیلات نوروز دلخواه خودتان را به‌وضوح تصور کنید
قبل از رسیدن نوروز به‌خوبی پیش خودتان فکر کرده و نوروز ایدئال خود را تصور کنید. در واقع، انتظارات خودتان از نوروز را شکل دهید. شاید حتی بهتر باشد که این کار را با تمام جزئیات انجام دهید. لحظه سال تحویل چه لباسی می‌پوشید؟ برای آخرین وعده سال چه چیزی آماده می‌کنید و آن را در کنار چه افرادی میل می‌کنید؟ اولین دیدوبازدید نوروزی خود را چه زمانی و با چه کسی انجام می‌دهید؟
تمام این‌ها و خیلی از چیزهای دیگر را می‌توانید تصور کرده و در ذهن خود داشته باشید. این ایده‌ها و تصاویر را با اعضای خانواده و همراهان خود هم در میان بگذارید تا آن‌ها هم انتظارات و تصورات شما از نوروز امسال را به‌خوبی بدانند. شاید حتی بهتر باشد که از آن‌ها هم بخواهید چنین کاری کرده و از نوروز ایدئال امسال خود تصویرسازی کنند. این کار نه‌تنها می‌تواند باعث تبادل ایده‌ها شود، بلکه می‌تواند به شما کمک کند درک بهتری از انتظارات یکدیگر داشته و برای محقق کردن آن به یکدیگر کمک کنید.
اگر هر موضوعی در این میان مطرح شود که می‌تواند به تصویرسازی شما از تعطیلات و انتظارات شما آسیب برساند و برنامه‌ریزی شما را دچار مشکل کند، برای مخالفت با آن تردید نداشته باشید. تمام برنامه‌ریزی‌ها را در راستای رسیدن به همان شرایط ایدئال انجام دهید.
۲- حد و مرز بگذارید
در طول این تعطیلات احتمالا باید تصمیمات زیادی بگیرید. اینکه کجا بروید، چقدر آنجا بمانید، چه کسانی را به منزل خودتان دعوت کنید و اینکه چقدر پول خرج کنید. شاید احساس کنید که پدرتان، مادرتان، پدر خانم یا حتی پسرخاله شما تصمیم‌گیری می‌کند. ولی این اشتباه است! شما خودتان مسؤول هستید.
قبل از اینکه درباره هر چیزی تأیید نهایی خود را بیان کنید، همه‌چیز را در نظر بگیرید. محدودیت‌های شما چیست؟ چقدر زمان دارید؟ آیا امکان سفر کردن دارید؟ امکان میزبانی از میهمانان راه دور را دارید؟ اگر متأهل هستید، تمام این مسائل را با همسر خود در میان گذاشته و با کمک هم تصمیمی بگیرید که برای هر دو شما مناسب باشد.
در هرحال، شما خودتان باید درباره‌ی همه چیز تصمیم بگیرید و نکته هم این است که توانایی نه گفتن و مخالفت داشته باشید. اگر احساس می‌کنید برنامه کسی با شما منطبق نیست، با آن مخالفت کنید. در مجموع، اجازه ندهید کسی به‌جای شما تصمیم‌گیری کند. ولی به این موضوع هم توجه داشته باشید، زمانی که تصمیم به انجام کاری گرفتید، آن را به‌خوبی و با روی خوش انجام دهید. اگر با وجود تمام سختی‌ها و دشواری‌های برنامه‌ریزی تصمیم به سفر به شهر دیگری برای بازدید از والدین خود گرفتید، یادتان باشد که این کار را حتما با روی خوش انجام دهید و لحظات خود لذت ببرید.
۳- از درگیری‌های خانوادگی اجتناب کنید
حتی بهترین خانواده‌ها هم گاهی اوقات ممکن است مشکلاتی با یکدیگر پیدا کنند. بنابراین امسال، قبل از شروع سال نو، چیزهایی که ممکن است باعث بروز درگیری و بحث‌های خانوادگی شود را پیش خودتان مرور کنید. برای مثال، اگر پدر شما عادت دارد که هنگام بحث درباره‌ی بعضی چیزهای خاص از کوره در رفته و عصبانی شود، مراقب باشید صحبت شما به آن سمت سوق پیدا نکند. اگر هم چنین اتفاقی افتاد، موضوع بحث را هوشمندانه تغییر دهید. شما نمی‌توانید رفتار کسی را تغییر دهید، ولی می‌توانید نحوه‌ی پاسخ دادن و واکنش خودتان به موضوع را تغییر دهید. در مثال فرضی فوق، می‌توانید از او بخواهید که این بحث را ادامه ندهد یا اینکه از جای خود برخاسته و برای چند دقیقه‌ای محیط را ترک کنید. این رویکرد را می‌توانید هنگام مواجه شدن با هر موضوعی به کار بگیرید که احساس می‌کنید توانایی تحمل آن را ندارید.
در مجموع، در شرایطی که کاملا احتمال وقوع آن‌ها را می‌دهید، می‌توانید از قبل هشدار داده و بگویید که هیچ تمایلی برای شرکت در این بحث‌ها یا صحبت درباره‌ی این موضوعات خاص ندارید. اگر هم در آن شرایط نامطلوب قرار گرفتید، یکی از بهترین استراتژی‌ها، ترک محل بحث است.
۴- روی مسائلی تمرکز کنید که تحت کنترل خودتان است
شما تنها ۲ چیز را در کره زمین می‌توانید کنترل کنید؛ افکار و اعمالتان! همین. شما نمی‌توانید روی موضوع بحث شام خانوادگی یا دوستانه خود کنترلی داشته باشید. شما نمی‌توانید رفتار فرزند خود را کاملا تحت کنترل داشته باشید. زمانی که عمیقا به این باور برسید و موضوعاتی که تحت کنترل شما نیستند را رها کنید، احساس آرامش خیلی بیشتری خواهید داشت. در واقع، شما دیگر مشکلات و ایرادات سایر افراد را به دوش نمی‌کشید.
یک رویکرد مناسب آن است که هر صبح لیستی از چیزهایی که می‌تواند باعث تشدید استرس شما شود را یادداشت کنید. سپس، چیزهایی که تحت کنترل خود شما هستند را مشخص کنید. تمام تمرکز خود را معطوف به همین موضوعات کنید و باقی را رها کنید. روی افکار و اعمال خودتان کنترل کافی داشته باشید و بهترین کار را برای خود و خانواده‌تان انجام دهید.
۵- نقش خودتان در موقعیت‌های ایجاد شده را بدانید
برخی اوقات بابت مسائلی مضطرب شده و استرس می‌گیریم که هیچ ارتباطی به ما ندارد. به عبارت دیگر، هیچ‌کس این مسؤولیت‌ها را به ما محول نکرده و ارتباط چندانی هم به ما ندارند. برای مثال، اگر شب را در خانه یکی از دوستان یا بستگان خود می‌مانید از کیفیت غذا یا رختخواب خود راضی نیستید، لازم نیست مضطرب شده و افکار اضافی داشته باشید. نقش خود را بدانید؛ این موضوع هیچ ارتباطی با شما ندارد و ادب حکم می‌کند از میزبان خود حمایت کنید.
از سوی دیگر، شما میزبان هستید، باید تمام این‌ها را در نظر داشته باشید و میزبانی خود را به نحو احسنت انجام دهید. در این شرایط می‌توانید اهمیت بیشتری به جزئیات داده و حتی درباره‌ی آداب‌ورسوم و عادات آن‌ها هم بپرسید. در صورت امکان، شرایط را تا جای ممکن مطابق میل و عادات آن‌ها آماده کنید.
۶- مخالفت کنید
همه‌ی ما تعطیلات نوروز را دوست داریم و خانواده و دوستان خود را هم بسیار دوست داریم. ولی یادتان باشد شما نمی‌توانید در آن واحد همه‌جا باشید! با خودتان در مدیریت زمان و برنامه‌ریزی روراست باشید. امکان ندارد که به‌صورت هم‌زمان در چندین میهمانی شرکت کنید یا اینکه در طول روز از چندین نفر دیدن کنید. قبول کردن دعوت‌های متعدد یا قول دادن‌های اضافی می‌تواند منبعی برای استرس اضافی شما باشد. به جای اینکه در طول روز قول حضور در ۵ میهمانی و عید دیدنی را بدهید، تنها ۱ الی ۲ تا را قبول کنید وسعی کنید زمان خوب و خوشی در آنجا داشته باشید. به عبارت دیگر، کیفیت را فدای کمیت نکنید.
برای جلوگیری از بروز این مشکل، نه گفتن و مخالفت کردن را یاد بگیرید. خود و خانواده‌تان را در اولویت قرار دهید و تنها کارهایی را انجام دهید که خودتان تمایل دارید یا اینکه صلاح می‌دانید.
۷- حضور خود در شبکه‌های اجتماعی را محدود کنید
حجم بسیار بالایی از اطلاعات و اخبار در رسانه‌های اجتماعی تبادل می‌شود. بخش بسیار زیادی از آن را می‌توان کم‌اهمیت و غیرضروری دانست. نه در تلویزیون و رادیو با این اخبار و اطلاعات سروکار داریم، بلکه در رسانه‌های اجتماعی هم آن‌ها را می‌بینیم. برخورد بیش از حد با این حجم از اطلاعات می‌تواند خسته‌کننده و استرس‌زا باشد.
توصیه می‌کنیم این موضوع را حتما و همیشه رعایت کنید؛ زمانی که استرس دارید، از رسانه‌های اجتماعی دوری کنید. چیزهایی که در این رسانه‌های امثال اینستاگرام می‌بینید هیچ‌چیزی جز مقایسه کردن تعطیلات خود با تعطیلات و نوروز سایر افراد به شما اضافه نمی‌کند. تصاویری که در رسانه‌های اجتماعی می‌بینید فانتزی بوده و واقعی نیستند. مردم در این رسانه‌ها دعواها و مشکلات خانوادگی خود را نشان نمی‌دهند و خبری هم از به اشتراک‌گذاری بدهی‌ها و لحظات تلخ زندگی نیست.
در تعطیلات نوروزی امسال سعی کنید زمان بیشتری را به‌صورت رو در رو با عزیزان خود صحبت کرده و سپری کنید. به جای دسته‌های بازی‌های کامپیوتری، دست عزیزانتان را در دست بگیرید. سعی کنید تمام تفریحات را خودتان به‌صورت طبیعی انجام دهید و با سایر افراد ارتباط برقرار کرده و شادی کنید.
۸- بودجه تعطیلات خود را مشخص کنید
این کار را در اولویت قرار داده و همین الان انجام دهید.
بودجه‌بندی یعنی اینکه برای مخارج خود محدودیت قائل شوید. بودجه بندی همچین به شما کمک می‌کند تا استرس را کاهش داده و برای پول خود برنامه مشخصی داشته باشید.
یادتان باشد، همان‌طور که افراد و رفتارهای خود را کنترل می‌کنید، مخارج خودتان را هم می‌توانید کنترل کنید. شما می‌توانید تصمیم بگیرید که دقیقا برای چه مسائلی هزینه کنید و چه زمانی از خرید صرف نظر کنید. بودجه‌بندی برای تعطیلات نوروز به شما کمک می‌کند تا از خریدهای فوری و هیجانی اجتناب کنید. هیچ‌چیز بدتر از این نیست که در آغاز یا در میانه تعطیلات نوروز پس‌انداز و بودجه‌ی شما به اتمام برسد و خودتان هم به‌خوبی ندانید چه استفاده مفیدی از این پول کردید.
به اتمام رسیدن بودجه همچنین باعث افزایش فشار روحی و افزایش استرس در شما می‌شود. برای اجتناب از بروز این مشکلات، بودجه و مخارج خود را به دقت مشخص کرده و به آن پایبند بمانید.
۹- خیلی مواد قندی نخورید
در دید و بازدیدهای عیدی معمولا با انواع شیرینی و شکلات‌ها از شما پذیرایی می‌شود. ولی مصرف زیاد شکلات و مواد قندی باعث تداخل در پاسخگویی طبیعی هورمون‌های بدن شما، سطح انسولین و قند خون می‌شود. علاوه بر این، پیام‌رسان‌های شیمیایی بدن شما هم به اخلال مواجه می‌شوند.
این مشکلات را در کنار کمبود خواب (ناشی از کمبود خواب یا مصرف زیاد کافئین در طول تعطیلات) و همچنین برنامه‌ریزی فشرده خود برای تعطیلات بگذارید. تمام این‌ها می‌تواند باعث ایجاد حجم زیادی از اضطراب و استرس در بدن شما شود. بنابراین، میزان مصرف مواد قندی خود را کنترل کرده و تا جای ممکن سعی کنید مواد مغذی مصرف کنید.
۱۰- به اندازه کافی بخوابید
تنها به‌عنوان یک مثال، بررسی‌ها حاکی از آن است که دست‌کم ۴۰ میلیون نفر در کشور آمریکا از مشکل اضطراب و استرس رنج می‌برند. یکی از قدرتمندترین ابزارها برای کاهش اضطراب، خوابیدن است. زمانی که خواب کافی ندارید، مراکز احساسی مغز شما بیش‌فعال شده و باعث افزایش سطح اضطراب می‌شود. بنابراین، به‌جای اینکه تا دیروقت بیدار مانده و فیلم و سریال تماشا کنید، خواب را در اولویت قرار دهید.
خواب کافی نه‌تنها سطح استرس و اضطراب بدن شما را کاهش می‌دهد، بلکه به سلامت سیستم ایمنی بدن شما هم کمک می‌کند.
فعالیت‌های بدنی را هم فراموش نکنید. انجام ورزش و فعالیت‌های بدنی به شما کمک می‌کند تا هورمون‌های استرس‌زا را رها کرده و به سلامت عاطفی و جسمی شما هم کمک می‌کند.