CSS چیست؟ آشنایی با شیرین‌ترین زبان طراحی وب!

پیش از هرگونه فعالیت در وب‌سایت‌ها، باید ویژگی‌های ظاهری آن‌ها را تا حد قابل توجهی شکل داد. جذابیت و گیرا بودن فضای هر وب‌سایت، رابطه مستقیم و تنگاتنگی با جذب مخاطب و مشتریانی دارد که برای خرید محصولات یا خدمات و یا استفاده از اطلاعات موجود در آن، وارد شده‌اند. هروقت که صحبت از طراحی وب و دنیای HTML به میان می‌آید، محال است که گریزی به بحث CSS زده نشود. دنیای طراحی وب، به خودی خود از اجزای مهمی تشکیل شده است که باید با استفاده از زبان‌های خاص از جمله CSS به آن‌ها رنگ و لعاب داد. صفحات HTML پس از طراحی و به وجود آمدن، به‌تنهایی از جذابیت و زیبایی چندانی برخوردار نیستند و باید با استفاده از ابزار تخصصی و زبان‌های طراحی وب، به آن‌ها زیبایی بخشید. دنیای CSS هم دقیقاً همان ابزاری است که برای صفحات HTML مورد استفاده قرار می‌گیرد.

زبان CSS همان چیزی است که به‌واسطه آن می‌توان رنگ‌آمیزی‌ها، جزئیات، ریزه‌کاری‌ها و پویایی یک وب‌سایت را ایجاد کرد و در نهایت فرمت صفحات HTML را دست‌خوش تغییرات اساسی قرار داد. اما دنیای CSS چیست و اهداف اساسی و کاربردهای دیگر آن دقیقاً در چه دسته‌بندی خاصی قرار می‌گیرند؟ چگونه می‌توان انواع این زبان تخصصی را از یکدیگر تفکیک کرد و چرا باید با مزایای آن آشنا شد؟

CSS دقیقاً چیست؟

یک واحد آپارتمان نوساز را تصور کنید که تنها چند هفته از تکمیل دیوارها، سقف‌ها و به‌طور کلی ساختارش گذشته است. بدیهی است که چنین واحدی به خودی خود از هیچ زیبایی و جذابیت خاصی برخوردار نیست و نمی‌توان با این ویژگی‌های ظاهری آن به سراغ مشتریان رفت. به نظر شما این واحد آپارتمانی به چه چیزهایی نیاز دارد تا به مرحله نهایی فروش و سکونت برسد؟ همان‌طور که حدس می‌زنید، اضافه شدن زیبایی‌های ظاهری، رنگ‌آمیزی دیوارها، تزئین سقف و اضافه شدن مبلمان و لوازم دیگر می‌تواند به جذابیت و زیبایی ظاهری این واحد کمک کند.

دنیای CSS هم دقیقاً به‌مثابه زیبایی‌های ظاهری و تمامی جزئیات مورد نیازی است که یک صفحه HTML به آن نیاز دارد. اگر یک صفحه وب‌سایت را به همان واحد آپارتمانی نوساز تشبیه کنیم، CSS می‌تواند حکم رنگ‌آمیزی دیوارها، تزئینات ساختمانی و لوازم مورد نیاز برای سکونت را داشته باشد. واژه CSS در واقع مخفف عبارت Cascading Style Sheet است و به‌عنوان زبانی تخصصی برای طراحی صفحات وب و به‌منظور شکل دادن جزئیات ظاهری اطلاعات وب‌سایت شناسایی می‌شود.

در دنیای کدنویسی با CSS می‌توان در کالبد صفحات وب‌سایت با استفاده از رنگ، فونت‌ها، تصاویر پس‌زمینه و غیره، روحی تازه دمید. CSS برای اولین‌بار در سال ۱۹۹۶ ایجاد شد تا تعریفی کامل برای مفهوم HTML ارائه کند. دقیقاً شبیه به هر زبان دیگری، برنامه‌نویس CSS باید با مهارت‌های تخصصی زبان سی‌اس‌اس آشنا شود تا بتوانند آن را به‌خوبی بنویسد. امروزه، طراحی سایت برای بسیاری از کارفرمایان و شرکت‌ها مهم است و با به‌کارگیری و استخدام برنامه‌نویس CSS، رقابت شدیدی برای طراحی صفحات حرفه‌ای شکل گرفته است. اما سؤال بعدی به این شکل مطرح می‌شود که هدف و کاربرد سی‌اس‌اس دقیقاً چیست؟

اهداف و کاربردهای CSS

اگر HTML را به استخوان‌های بدن تشبیه کنیم، CSS هم پوستی است که روی این استخوان‌ها را می‌پوشاند. بسیاری از کارفرمایان و صاحبان مشاغل بزرگ و کوچک با استخدام برنامه نویس، اقدام به بهبود کیفیت صفحات وب‌سایت مورد نظرشان می‌کنند. همان‌طور که گفتیم، این زبان تخصصی با هدف پیکره‌بندی، طراحی چیدمان، تعریف رنگ‌های پس‌زمینه، شکل دادن حاشیه‌ها و خلق تمامی اجزا و قطعات ضروری یک صفحه HTML اجرا می‌شود. به‌طورکلی، زبان CSS به کاربران این امکان را می‌دهد تا با تکیه بر چیدمان و استایل منحصربه‌فرد صفحه HTML، محتوا و شکل ظاهری وب‌سایت را از یکدیگر تمییز دهند.

زبان CSS کاربردهای متنوعی در دنیای طراحی وب دارد و نقش‌های مختلفی را در رابطه با صفحات وب‌سایت ایفا می‌کند. بعضی از کاربردهای اساسی این زبان از این قبیل هستند:

• انتخاب پس‌زمینه
• طراحی و شکل دادن فونت
• استایل‌بندی در چیدمان متن مطالب
• مشخص کردن ارتفاع و عرض
• شکل دادن به تصویر پس‌زمینه
• طراحی و ایجاد Responsive صفحات وب‌سایت

مروری بر مزایای مهم CSS

حالا که با تعریف، تاریخچه، اهداف و کاربردهای زبان CSS به‌خوبی آشنا شده‌اید، لازم است تا با مهم‌ترین مزایای این زبان تخصصی هم آشنا شوید. با چند مزیت مهم زبان CSS عبارتند از:

• ایجاد گزینه‌های قالب‌بندی بیشتر
• کدهای آسان‌تر برای طراحی صفحات وب‌سایت
• ارائه دسترسی راحت‌تر به بخش‌های مختلف سایت
• تسریع در زمان دانلود مطالب و اطلاعات سایت
• سازگاری بیشتر در طراحی صفحات HTML
• کمک به بهینه‌سازی سئو و رتبه گرفتن در موتورهای جست‌وجو

انواع نسخه‌های CSS کدام‌اند و تفاوت آن‌ها با یکدیگر چیست؟

همان‌طور که در ابتدای این مطلب اشاره کردیم، اولین نسخه CSS در سال ۱۹۹۶ منتشر شد؛ پس از آن هم تاکنون ۳ نوع دیگر از این زبان تخصصی به وجود آمده‌اند که هرکدام ویژگی‌های خاص خودشان را دارند. در ادامه با معرفی و مرور تفاوت‌های هرکدام آشنا خواهیم شد.

معرفی زبان CSS1

نسخه اولیه CSS که توسط W3C (سازمان استانداردسازی) در سال ۱۹۹۶ تأیید شد، ویژگی‌های زیر را به همراه داشت:

• هم‌اندازه کردن تصاویر، متون و جداول
• امکان اضافه کردن کادر، حاشیه‌ها و استایل‌بندی
• امکان تنظیم فاصله بین واژه‌ها، حروف و سطرها
• قابلیت اصلاح رنگ نوشته‌ها و اضافه کردن تصویر پس‌زمینه
• قابلیت تنظیم کردن جزئیات فونت مثل Fontface و همچنین Emphasis

با گذشت زمان و به وجود آمدن نسخه‌های جدید، استفاده از این نسخه اولیه، دیگر پیشنهاد نمی‌شود.

معرفی زبان CSS2

به ۲ سال جلوتر می‌رویم؛ یعنی سال ۱۹۹۸ و روزهایی که دومین نسخه از زبان CSS منتشر شد. تفاوت این نسخه با نسخه اولیه در این بود که با استفاده از آن می‌شد تا به قابلیت‌های بیشتری دست یافت؛ قابلیت‌هایی مثل:

• دسترسی به z-index
• اضافه کردن سایه به نوشته‌ها
• امکان تنظیم متون به‌صورت راست‌چین
• اضافه کردن فایل چندرسانه‌ای
• پشتیبانی از امکان طراحی Aural

ناگفته نماند این نسخه دارای مشکلات بسیاری بود که با ظهور نسخه اصلاحی که CSS2.1 نام داشت، بهبود یافت. برخلاف دیگر زبان‌های قدیمی CSS، نسخه CSS2.1 هنوز هم توسط W3C توصیه می‌شود.

معرفی زبان CSS3

با انتشار این نسخه در سال ۱۹۹۹، تمامی قابلیت‌های موجود در نسخه‌های قبلی، ساختاری ماژولار به خود گرفتند. با اضافه شدن چنین ویژگی خاصی، هرکدام از ماژول‌ها باعث اضافه شدن یک قابلیت خاص به نرم‌افزار می‌شدند. این ویژگی باعث می‌شد تا این نسخه با دیگر نسخه‌ها از تفاوت‌هایی اساسی و بنیادین برخوردار شود؛ ویژگی‌هایی که باعث می‌شد تا برنامه‌نویس بتواند از تصاویر ویژه‌ای به‌عنوان پس‌زمینه و از فرم‌های چندستونی برای صفحه‌بندی استفاده کند.

معرفی زبان CSS4

با شروع سال ۲۰۰۹، نسخه‌ای از زبان CSS منتشر شد که هنوز هم بسیاری از مرورگرهای رایج، قادر به پشتیبانی از همه قابلیت‌های آن نیستند. با این اوصاف، پیش‌بینی می‌شود که در طی چند سال آینده، استفاده از CSS4 به روشی رایج در بین برنامه‌نویسان تبدیل شود.

پیش‌نیازهای اساسی زبان CSS

یادگیری CSS نیاز به یک‌سری پیش‌نیاز مهم دارد. پیش از هر چیز، برای شروع به یادگیری سی‌اس‌اس، نیاز است که فرد به‌صورت کامل و مسلط با مفهوم HTML آشنا باشد. پس از فراگیری HTML و دورخیز کردن برای یادگیری CSS، لازم است تا با این ۲ بحث بسیار مهم هم آشنا شود:

• یادگیری و تسلط کامل بر مفهوم Parent-Child (رابطه والد و فرزند)
• یادگیری و تسلط کامل بر مفهوم Element & Attribute (عنصر و ویژگی)

کاوشی در ساختار کدهای CSS

ساختار کدها در CSS از ۲ بخش Selector (انتخاب‌گر) و Declaration (بلاک اعلان) تشکیل می‌شود. برای استایل‌بندی بخش خاصی از صفحه HTML باید در ابتدا یک عنصر را انتخاب کرد تا بتوان کدهای CSS را روی آن پیاده‌سازی کرد. این عنصر مورد نظر می‌تواند یک تصویر، تیتری از مطلب وب‌سایت یا یک پاراگراف باشد. در ادامه، ساختار Declaration این امکان را فراهم می‌کند تا با بتوان استایل‌های مورد نظر را روی عناصر انتخاب‌شده در بخش Selector اعمال کرد. در نهایت، با استفاده از ۲ مؤلفه «ویژگی» و «مقدار» می‌توان مشخص کرد که عنصر مورد نظر چه ویژگی و مقادیری را داشته باشد. برای مثال، می‌توان با این امکانات، پاراگراف یک مقاله را با فونت X و با اندازه ۱۲ پیکسل تغییر داد.

کالبدشکافی فایل CSS و فرمت مربوط به آن

فایل CSS باعث می‌شود تا اجرای صفحه مورد نظر در چند حالت مثل نمایش در صفحه مانیتور، در حین چاپ کردن و مخصوصاً در قالب مرورگرهای گوشی‌های موبایل هوشمند به‌خوبی تنظیم شود. این فایل با فرمت .CSS ایجاد می‌شود و باعث بهبود عملکرد صفحات HTML در حالت‌های مختلف برای استفاده کاربران و مشتریان خواهد شد.

اضافه کردن زبان CSS به صفحه HTML

همان‌طور که تا اینجای مقاله متوجه شده‌اید، رابطه بین HTML و CSS بسیار تنگاتنگ و جدانشدنی است؛ اما نحوه اضافه شدن یا سوار کردن CSS در HTML چگونه است؟ متصل شدن CSS به HTML از طریق ۳ روش External CSS، Internal CSS و Inline CSS صورت می‌گیرد.

محدودیت‌های CSS در چه چیزهایی است؟

علی‌رغم مزایا و ویژگی‌های منحصربه‌فردی که سی‌اس‌اس در اختیار برنامه‌نویسان و کاربران قرار می‌دهد، محدودیت‌های خاصی هم متوجه این زبان تخصصی برای طراحی وب وجود دارد. بعضی از این محدودیت‌ها در رابطه با طراحی‌های لازم برای صفحه HTML است و بعضی دیگر هم به محدودیت‌های مربوط به مفاهیم تخصصی مثل Parent-Child مربوط می‌شود. در ادامه محدودیت‌های اساسی این زبان را با هم مرور خواهیم کرد.

محدودیت در صفحه‌بندی

با وجود اینکه نسخه CSS3 هم برای ارتقای قابلیت‌های این زبان منتشر شد، اما هنوز هم ضعف‌هایی در زمینه فونت، رنگ‌آمیزی صفحه، بلوک‌ها، حاشیه صفحات و سایر گزینه‌ها احساس می‌شود. به همین دلیل، برای ارتقای طراحی صفحات وب و ایجاد پویایی، نیاز است تا کدنویسی به‌صورت دستی در CSS وجود داشته باشد.

محدودیت در انتخاب گزینه‌های مربوط به والد

در سی‌اس‌اس، انتخاب گزینه‌های مربوط به والد یا Parent در رابطه با عناصر خاص وجود ندارد. به عبارت ساده‌تر، CSS با محدود کردن انتخاب در گزینه‌های Parent، قصد دارد تا عملکرد خود را در اجرای صفحات وب‌سایت در مرورگرها افزایش دهد.

محدودیت در فرم عمودی

امکان تنظیم و قرار دادن عنصرهای افقی در CSS کاملاً آسان و امکان‌پذیر است. در عوض، تنظیم کردن یک عنصر در قسمت وسطی فرم، بسیار پیچیده و طاقت‌فرسا خواهد بود.

عدم نمایش صحیح ستون‌ها

نسخه CSS3 با تکیه بر امکانات مهم ماژولار مثل Column-Count و اجرای ستون‌ها متنوع و پیچیده در صفحه‌بندی سایت، باز هم در نمایش ستون‌های مورد نظر در مانیتورهای مختلف یا مرورگرهای متعدد، دچار محدودیت و مشکلات است.

جمع بندی

دنیای CSS نبض تپنده وب‌سایت‌ها و شریان اصلی صفحات HTML است. بدون استفاده از کدهای این زبان تخصصی، نمی‌توان جزئیات و فاکتورهای ظاهری صفحات وب‌سایت را به‌راحتی شکل داد و فونت‌های مربوط به متون مطالب را تنظیم کرد. همان‌طور که در این مقاله گفته شد، CSS باعث می‌شود تا کاربر با ورود به سایت و صفحه HTML بتواند، دو مفهوم محتوا و شکل ظاهری وب را از یکدیگر تشخیص و تمیز بدهد. زبان CSS از نسخه‌های مختلف و جدیدی تشکیل شده است و برای یادگیری آن، باید پیش‌نیازهایی مثل تسلط بر مفهوم Parent-Child را گذارند.