هدف‌گذاری یکی از جنبه‌های موفقیت در زندگی شخصی و کاری ماست که مسیرمان را مشخص می‌کند و برای رسیدن به مقصد به ما انگیزه و تمرکز کافی می‌بخشد. تکنیک هدف‌گذاری SMART یکی از مفیدترین روش‌ها برای کمک به دستیابی به اهدافی است که تعیین می‌کنیم.
کلمه‌ی SMART در واقع از سرواژه‌ی کلمات Specific (مشخص)، Measurable (قابل اندازه‌گیری)، Achievable (قابل دستیابی)، Realistic (واقع‌گرایانه) و Time-bound (زمان‌مند) تشکیل شده است. بنابراین، این شیوه در هماهنگی با تمامی این معیارها به شما کمک می‌کند تا روی تلاش‌های خود متمرکز شوید و احتمال موفقیت خود را افزایش دهید.
اهداف SMART ویژگی‌های زیر را دارند.
- Specific – به‌خوبی تعریف شده‌اند، واضح هستند و ابهامی در آن‌ها وجود ندارد
- Measurable – معیارهای مشخصی دارند به‌صورتی که می‌توان میزان موفقیت در تکمیل مسیر را اندازه‌گیری کرد
- Achievable – قابل دستیابی هستند و رسیدن به آن‌ها دور از ذهن نیست
- Realistic – در دسترس، واقع‌گرایانه و مرتبط با هدف زندگی
- Time-bound – دارای بازه‌ی زمانی مشخص، شامل تاریخ آغاز و پایان (هدف ایجاد اضطرار است)
حال که با ویژگی‌های کلی این شیوه آشنا شدیم، در ادامه به بررسی جزئی‌تر هر یک از این مؤلفه‌ها می‌پردازیم.
Specific
اهدافی که واضح و مشخص باشند، شانس بیشتری برای دستیابی دارند. برای تبدیل کردن یک هدف به هدف واضح این پرسش‌ها را در نظر بگیرید.
- چه کسی در این هدف دخیل است؟
- چه چیزی را باید انجام دهم؟
- کجا باید به این هدف برسم؟
- چه زمانی باید به این هدف برسم؟
- چرا می‌خواهم به این هدف برسم؟
برای مثال، این هدف را در نظر بگیرید: «من می‌خواهم تناسب اندام داشته باشم». اگر بخواهیم این هدف را به یک هدف واضح (Specific) تبدیل کنیم، می‌توانیم آن را به این‌صورت بیان کنیم: «من می‌خواهم عضو یک باشگاه در نزدیکی محل سکونتم شوم و ۴ روز در هفته تمرین کنم تا سلامت باشم».
Measurable
یک هدف SMART باید مقیاسی برای اندازه‌گیری میزان پیشرفت ما داشته باشد. اگر چنین معیاری در دسترس نیست، یعنی شما نمی‌توانید میزان پیشرفت خود و اینکه آیا در مسیر درست در حرکت هستید را مشخص کنید. برای قابل اندازه‌گیری بودن یک هدف پرسش‌های زیر را در نظر بگیرید.
- چه میزان/ چه مقدار؟
- چگونه بفهمم که به هدفم رسیده‌ام؟
- معیار سنجش من از پیشرفتم چه چیزی است؟
بار دیگر مثالی را که در توضیح عامل Specific بیان شد در نظر بگیرید که این‌بار معیار اندازه‌گیری پیشرفت هم به آن اضافه شده است: «من می‌خواهم عضو یک باشگاه در نزدیکی محل سکونتم شوم و ۴ روز در هفته تمرین کنم تا سلامت باشم. هر هفته، هدف من این خواهد بود که میزان مشخصی چربی سوزی داشته باشم».
Achievable
برای اینکه هدف ما به یک هدف SMART تبدیل شود، باید قابل دسترسی هم باشد. این عامل به شما کمک می‌کند راه‌هایی که می‌توان به هدف نزدیک‌تر شد را شناسایی کنید و در مسیر آن‌ها پیش بروید. قابل دسترسی بودن هدف باید بهگونهای باشد که شما احساس کنید با یک چالش روبه‌رو هستید، اما بهگونهای تعریف شده باشد که دسترسی به آن دور از ذهن نباشد. برای تبدیل هدف خود به چنین هدفی، به پرسش‌های زیر بپردازید.
- آیا منابع و توانایی‌های لازم برای رسیدن به این هدف را دارم؟ اگر ندارم، مشخص شود که آن کمبودها چیست.
- آیا دیگران پیش از من در رسیدن به این هدف موفق بوده‌اند؟
Realistic
واقع‌گرایانه بودن هدف هم از مؤلفه‌های دیگر هدف‌گذاری SMART است. هدف در واقعیت باید با توجه به منابع و زمان موجود قابل دستیابی باشد. یک هدف را هنگامی واقع‌گرایانه می‌نامیم که باور کنیم می‌توان به آن دست یافت. برای رسیدن به چنین باوری، به‌دنبال پاسخ به پرسش‌های زیر باشید.
- آیا هدف من واقعی (نه تخیلی) و قابل دستیابی است؟
- آیا با توجه به منابع و زمانی که در اختیار دارم، می‌توانم به آن برسم؟
- آیا به رسیدن به این هدف پای‌بند هستم؟
Time-bound
مشخصه‌ی دیگری که در هدف‌گذاری SMART بر آن تأکید می‌شود، زمان‌مند بودن هدف است که به معنی داشتن بازه‌ی زمانی (شروع و پایان) مشخص است. اگر هدف شما زمان‌مند نباشد، برای انجام آن احساس اضطرار نمی‌کنید و در نتیجه انگیزه‌ی شما برای رسیدن به آن کاهش می‌یابد. برای بررسی این موضوع به دو پرسش زیر پاسخ دهید.
- آیا هدف من موعد مقرری دارد؟
- قصد دارم تا چه زمانی به هدفم برسم؟
بار دیگر مثال باشگاه و تناسب اندام را که پیش‌تر ذکر شد به یاد بیاورید: «در روز اول ماه، من عضو باشگاه محله می‌شوم. برای سالم‌تر بودن، ۴ روز در هفته ورزش می‌کنم. هر هفته، میزان مشخصی چربی‌سوزی خواهم داشت. تا پایان ماه، متوجه خواهم شد که آیا به میزان چربی‌سوزی در نظر گرفته شده برای بازه‌ی یک ماهه دست یافته‌ام.»
اهمیت هدف‌گذاری SMART
بیشتر افراد یا کسب‌و‌کارها اغلب با مشخص کردن اهداف غیر واقعی مانند «می‌خواهم در فلان حوزه بهترین شوم» خود را در معرض شکست قرار می‌دهند. چنین اهدافی گنگ هستند و هیچ مسیری برای رسیدن به آن‌ها مشخص نشده است.
هدف‌گذاری SMART به‌شما کمک می‌کند با تعیین هدفی که مشخص، قابل اندازه‌گیری، قابل دستیابی، واقع‌گرایانه و زمان‌مند است در مسیر موفقیت گام بردارید. این روش با ترسیم کردن مسیر و اولویت‌بندی اهداف، به پیشرفت شما کمک خواهد کرد.