ظهور شبکه های اجتماعی و شکل گیری تجارت های مبتنی بر شبکه های اجتماعی(Social Commerce) به عنوان یک کاتالیزور در این راستا عمل نموده و بخصوص مدلهای C2C تجارت الکترونیک را به سرعت رشد داده است. فیسبوک، اینستاگرام و پیام رسان هایی مانند تلگرام گواهی بر این مدعاست که به عنوان بستر های بسیار مهمی در تجارت الکترونیک ایفای نقش نموده و می نمایند.
یکی از مولفه های مهم در تجارت الکترونیک وجود ابزارهای مناسب و قوی به منظور، جستجو، ثبت سفارش، انجام فرایند خرید، پردازش و تحویل سفارشات می باشد. فروشگاه های الکترونیک نمونه های عینی چنین ابزارهایی می باشند که انواع مدلهای تجارت الکترونیک اعم از C2C، B2C,B2B و …. را پوشش داده اند.
از نمونه های معروف این ابزارها که تحت عنوان فروشگاههای الکترونیکی یا فروشگاه سازهای الکترونیکی نامیده می شوند، میتوان موارد زیر را نام برد.
- PrestaShop
- Magento
- OpenCart
- OsCommerce
- WooCommerce
- NopCommerce
از منظر طراحی می توان الگوهای مختلفی برای فروشگاههای الکترونیکی متصور شد که معروفترین این الگوها به شرح زیر می باشد.
- الگوی یک فروشنده-یک فروشگاه: این ساده ترین الگوی طراحی یک فروشگاه آنلاین است. یک فروشنده سنتی می-تواند یک سایت فروش برای خود راه اندازی و محصولات خود را در فروشگاه آنلاین خود عرضه نماید. معمولا صاحبان کسب و کار و فروشندگانی که به صورت تخصصی در یک زمینه خاص فعالیت می کنند از این الگوی طراحی استفاده می کنند.
- الگوی یک فروشنده-چند فروشگاه: این الگو مشابه الگوی اول است با این تفاوت که یک فروشنده می تواند فروشگاههای مختلفی را در چارچوب یک فروشگاه آنلاین برای خود راه اندازی نماید. به عنوان مثال یک فروشنده که در زمینه پوشاک و محصولات آرایشی فعالیت می کند می تواند فروشگاهی برای پوشاک و فروشگاهی برای محصولات آرایشی خود طراحی نماید ولی همه را تحت نام یک دامنه(یک فروشگاه آنلاین) راه اندازی کند. بیشتر فروشگاه های آنلاین در حال حاضر از این الگو استفاده می کنند. کلیه مسائل مربوط به تامین کالا، انبارداری و ارسال سفارشات در این الگو توسط مالک فروشگاه انجام می گردد.
- الگوی چند فروشنده-یک فروشگاه: این الگو یکی از پیچیده ترین الگوهای فروش آنلاین است و ابزار آماده ای که بتواند تمامی فرایندهای مورد نیاز آن را پوشش دهد وجود نداشته و در صورت وجود دارای کاستیها و نواقص زیادی می باشد. این الگوی طراحی به multi-vendor و به عبارت صحیح تر به مارکت پلیس (marketplace) مشهور است.
در الگوی مارکت پلیس یک فروشگاه و یا به عبارتی دیگر، یک درگاه کسب و کار بزرگ وجود دارد که فروشندگان مختلف می توانند فروشگاه(های) خود را در آن ثبت نموده و پس از تعریف محصولات خود با فروشندگان دیگر رقابت نماید. صاحب درگاه کسب و کار می تواند در نقش های مختلفی ظاهر گردد. این امر به الگوی اجرای کسب و کار و مدل همکاری طرفین بستگی دارد. صاحب درگاه فروش می تواند فقط نقش نظارتی و تنظیم مقررات داشته باشد و یا در هر یک از نقش های مجری برای خرید، انبارداری و تحویل سفارشات نیز وارد شود. در صورتی که صاحب بازارگاه در این نقش ها هم وارد شود با یک مدل مارکت پلیس مرکب(هیبرید) مواجه خواهیم بود.
آمازون یک مارکت پلیس هیبریدی یا ترکیبی است. نوعی از مارکت‌پلیس که در آن فروشگاه محصولات خود را در کنار محصولات سایر فروشنده‌ها عرضه می‌کند. یک نمونه‌ی دیگر از مارکت‌پلیس‌های هیبریدی والمارت است که دومین سایت تجارت‌الکترونیک ایالات متحده آمریکا به حساب می‌آید. از ebay و aliexpress نیز می توان به عنوان نمونه های بسیار موفق در دنیا نام برد.
مارکت پلیس تنها در نقش ناظر ظاهر شده و خود کالاها را تامین نمی‌کند، بلکه با راه اندازی درگاه آنلاین فروشگاهی، بستری را برای عرضه‌کنندگان کالا ایجاد می نماید تا از این طریق نسبت به فروش محصولات خود اقدام نمایند. در حقیقت وظیفهی اصلی او ایجاد ارتباط بین مشتریان و تأمین‌کنندگان است. و از این طریق خریداران امکان خرید محصولات مورد نیاز خود را، از تامین کنندگان متفاوت دارند. و وظیفه تامین امنیت خرید و فروش هر دو طرف معامله بر عهده صاحب فروشگاه مارکت پلیس می باشد.
طراحی پنل‌های کاربری حرفه‌ای برای تامین‌کنندگان و مشتریان نیز از وظایف مارکت پلیس است که از این طریق کاربران می توانند به همه‌ی اطلاعات لحظه‌ای و دوره‌ای(میزان فروش، موجودی قابل برداشت، سیستم پشتیبانی، تیکتینگ، تراکنش‌های مالی، نظرات مشتریان و…) دسترسی داشته باشند.
مزایای مارکت‌پلیس برای تأمین‌کنندگان کالا
- فروش آسان‌تر محصولات/ خدمات
- فروش سریع‌تر محصولات/خدمات
- سود بیشتر بر مبنای فروش بیشتر
- دسترسی به نقاط دور و مشتریان بالقوه
- کاهش و حتی حذف هزینه بازاریابی فروش
مزایای مارکت‌پلیس برای مشتریان (خریداران)
- خرید آسان‌تر کالا از منزل
- انتخاب آسان بدون صرف وقت و انرژی
- انتخاب از میان تعداد و تنوع بسیار زیاد
- شناخت بهتر محصولات و برندها
- امکان مقایسه قیمت یک محصول واحد بین چندین تأمین‌کننده
- خرید ارزان‌تر
- خرید با اطمینان از کیفیت کالا
هر یک از ابزارهای موجود در بازار که در بالا نام برده شد، برای تولید ایجاد فروشگاه های الکترونیکی بیشتر الگوهای طراحی اول و دوم را پیاده سازی نموده اند. و محصولی که بتواند همه الگوهای طراحی فروشگاهی را پشتیبانی نماید به ندرت دیده می شود و از سویی دیگر اگر بخواهیم هر یک از محصولات فوق را متناسب با نیاز خود سفارشی سازی نماییم هزینه های طراحی و پیاده سازی ممکن است گاها بیشتر از طراحی پایه و پیاده سازی یک فروشگاه سفارشی باشد. وتجربه نیز نشان داده است که نتیجه نهایی رضایت متقاضی را جلب نمی نماید. مواردی مانند سرعت و محدودیت هایی که هسته محصولات فوق ایجاد می کنند، مسائل مربوط به توسعه و بهینه سازی موتور های جستجو و …. همه مواردی هستند که در توسعه و بومی سازی فرایندی محصولات فوق همواره چالش برانگیز بوده است.
در حال حاضر با اقبال عمومی به تجارت الکترونیک نسبت به فروشگاههای سنتی، مارکت پلیس‌ها رونقی دوچندان گرفته است. خدمات این فروشگاه‌ها به کاربران باعث افزایش محبوبیت آنها شده که به نظر می‌رسد آینده‌ی درخشانی در انتظار آنها باشد.