همه گیر شدن استفاده از اینترنت و ابزارهای هوشمند و استفاده اقشار جامعه به ویژه جوانان از شبکه‌های اجتماعی و همچنین شیوع کرونا و گرایش به دورکاری و مشاغل خانگی، زمینه را برای مطرح شدن عناوینی در فضای مجازی مانند “کار در منزل با دستمزدهای نجومی و درآمدهای افسانه‌ای” فراهم کرده است.
این روزها به دلیل شرایط کرونایی تمایل نیروهای کار به دورکاری و کار در منزل روز به روز در حال افزایش است، کارفرمایان نیز به دلیل عدم پیروی از قوانین کار، تامین اجتماعی و حتی مالیات برای جذب نیرو، اشتیاق بیشتری برای ترویج مشاغل خانگی پیدا کرده اند.
«کار در منزل با درآمدهای میلیونی به کمک یک گوشی اندروید»؛ «کار در منزل بدون نیاز به وقت زیاد»؛ «استخدام نیروی کار بدون نیاز به مدرک تحصیلی»؛ «جذب نیرو بدون نیاز به مهارت»، «استخدام بعد از شش ماه فعالیت»، « فرصت استثنایی برای خانم‌های خانه دار و افرادی که دنبال شغل دوم هستند»، «در خانه درآمد زایی کن» و … بخشی از عناوینی است که مجرمان سایبری با تبلیغات کار در منزل با درآمد عالی در شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی شهروندان را اغفال کرده و ضمن استفاده از آنها در اعمال و رفتار مجرمانه، طعمه‌های خود را شریک جرم می‌کنند. کارهایی با عناوین تولید محتوا، پشتیبانی سایت، گویندگی، پاسخگویی در بخش فروش سایت، تایپ، ترجمه و .. که توسط مجرمان سایبری تبلیغ می‌شود و ترفندی برای به دام انداختن شهروندان و سوءاستفاده از آنها است.
کلاهبرداران معمولاً با تبلیغات اغوا کننده نیروهای کار را با پیشنهاد درآمدهای بالا در دام خود گرفتار می کنند. مخاطب این کلاهبرداران از اغلب اقاشار هستند ولی اخیرا بانوان خانه دار بیشتر هدف این تبلیغات قرار گرفته اند که بنا به شرایط خود، به دنبال مشاغلی هستند که بتوانند آن را در منزل انجام دهند.
«سارا عبدلی» یکی از شهروندان تبریزی است که در دام تبلیغات خوش رنگ و لعاب افتاده است، وی در این خصوص به ایسنا می‌گوید: بنده دانشجوی ارشد مهندسی شیمی هستم که برای انجام پایان نامه به پول نیاز داشتم که با مشاهده یک تبلیغ با شماره درج شده تماس گرفتم و بالافاصله پیامی دریافت کردم مبنی بر اینکه “۴۵ هزار تومان برای دریافت کد پرسنلی واریز کنید”.
وی ادامه می‌دهد: در ابتدا با توضیحات منشی، به نظر کار آسان و پردرآمدی آمد، بنابراین با رضایت ۴۵ هزار تومان را پرداخت کردم. قرار بود بعد از آموزش شیوه کار، اگر نمونه کار مورد تأیید آنان قرار گیرد ۴۵ هزار تومان را به ما تحویل دهند. حس کردم با کمی دقت و سرعت عمل می‌توانم منبع درآمدی برای خود داشته باشم.
این شهروند افزود: بعد از دریافت کد پرسنلی و ثبت نام، هر روز منتظر ماندم تا کد پرسنلی بنده را در کانال تحویل پروژه درج کنند. اما هیچ خبری از وعده و وعیدها نیست. چند بار نیز با شماره تماس درج شده و صفحه شخصی منشی ارتباط برقرار کردم، اما هیچ پاسخی دریافت نشد.
آزاده فرشباف، دانشجو رشته هوشبری بوده که در یکی از خوابگاه‌های تبریز زندگی می‌کند. او به ایسنا می‌گوید: در سایت دیوار با یک آگهی با عنوان «کار در منزل به صورت پاره وقت با درآمد ماهانه چشمگیر» مواجه شدم . سریع برای جست و جو با آیدی درج شده ارتباط برقرار کردم و با شرایط ثبت نام که واریز مبلغ ۳۰ هزار تومان برای سه پروژه بود، موافقت کردم.
وی ادامه می‌دهد: به گفته منشی، علاوه بر پروژه اگر دوستانم را معرفی کنم به ازای معرفی هر نفر ۱۹ هزار تومان پورسانت دریافت خواهم کرد . و حدود ۲۰۰ هزار تومان از بابت هر پروژه که به گفته او حالت رقابتی نداشته و سه بار در هر هفته ارسال می‌کنند، دریافت می‌کنم . و علاوه بر آن شرکت نیز هر ماه ۳۰۰ هزار تومان حقوق ثابت در نظر گرفته است. باخودم حساب کردم و طبق وعده هایشان ماهانه به راحتی حدود یک و نیم میلیون درآمد می‌توانم داشته باشم.
این دانشجو می‌افزاید: اما بعد از آموزش نحوه کار، وقتی نمونه کار را به شرکت نشان دادم، کارم را تأیید نکردند . این امر برای دوستانم که من معرفی کرده بودم نیز رخ داد. جالب است این شرکت‌ها به هیچ عنوان محدودیت نیروی کار ندارند، مگر در یک شرکت چه قدر نیرو نیاز است؟.
یک خانم ۳۳ ساله در این خصوص نیز به ایسنا می‌گوید: بنده خانه دار هستم و احساس می‌کردم . این نوع مشاغل به خصوص کار تایپ برای بانوان خانه دار بسیار مناسب باشد. کارم مورد تائید قرار گرفت؛ ولی ساعت چهار صبح پروژه درج می‌شد . هر فردی زودتر اعلام آمادگی می‌کرد پروژه را به آن فرد می‌دادند یا به نوع دیگر هر دو ماه یکبار یک پروژه با سه الی پنج صفحه تایپ به هر فردی می‌رسید. حتی پول ورودی واریز شده را هم شامل نمی‌شد، چه برسد به درآمدهای میلیونی.
به گفته وی؛ حتی مبالغ پرداختی افرادی که در کار تأیید شده‌اند نیز به بهانه‌های واهی به آنان بازگردانده نمی‌شود.
وی خاطرنشان می‌کند: با یک حساب سرانگشتی ساده می‌توان متوجه شد به طور میانگین، از طریق این نوع از تبلیغات می‌توان روزانه چندین میلیون تومان پول به جیب زد. از این رو بنده به عنوان یکی از افرادی که در دام این کلاهبرداران افتادم، از تمامی شهروندان می‌خواهم که به هیچ عنوان گول این شرکت‌های به ظاهر مجوز دار را نخورند، این شرکت‌ها بعد از اخذ هزینه هر روز یک سناریو و هر روز با بهانه‌ای متقاضی کار را دورمی‌زنند و به هیچ عنوان پاسخگو نیستند.
با گارد بسته وارد آگهی نیازمندی ها شویم
رئیس اداره اشتغال و هدایت نیروی کار اداره کل تعاون کار و رفاه اجتماعی آذربایجان شرقی در این خصوص در گفت‌وگو با ایسنا، می‌گوید: کسب و کارهای مرتبط با دورکاری (کار در خانه) پیش از شیوع کرونا نیز در سطح کشور مورد توجه بود . به خصوص در میان قشر بانوان که به دلیل وجود محدودیت‌های حضور در جامعه دنبال این نوع مشاغل در خانه هستند. با شیوع کرونا حجم درخواست مشاغل مرتبط با کار درخانه به شدت افزایش یافت.
«جلیل روحانی مجد» ادامه می‌دهد: متاسفانه افراد سود جو با درک شرایط موجود فعالیت‌های خود را در این زمینه افزایش داده و با معرفی خود در قالب شرکت‌های معتبر و دارای مجوز، مبالغی جهت ثبت نام کارجویان دریافت می‌کند. البته این مورد شامل همه آگهی‌های این حوزه نمی‌شود.
وی با بیان اینکه متاسفانه موارد متعددی از سوء استفاده شرکت‌های کوچک و بزرگ در این شرایط اقتصادی و کرونایی مشاهده می‌شود، اظهار می‌کند: با توجه به عدم شناسایی کامل این شرکت‌ها، وقت و انرژی نیروهای کار گاهاً هدر می‌رود. لذا نیاز به ساماندهی این گونه مشاغل الزامی بوده و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی برنامه‌ای وسیع برای آن در نظر گرفته است که باید منتظر نحوه اجرایی شدن آن و نتایج حاصل باشیم.
وی ادامه می‌دهد: در حال حاضر به نظر می رسد اکثر کارفرمایان مجوزی در این خصوص نداشته و به صورت سنتی و با شرایط توافقی با نیروهای کاری در این زمینه فعالیت می‌کنند.
به گفته وی، ساماندهی و صدور مجوز مشاغل خانگی مطابق قانون بر عهده وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی بوده و بهترین راه برای استعلام این شرکت ها ادارات کار مستقر در سراسر کشور خواهد بود.
وی در رابطه با مجوزهای این کسب و کارها می‌گوید: متاسفانه در مواردی کسب و کارهایی با دریافت مجوز و گاهاً مجوزی خارج از موضوع فعالیت، سعی در قانونی جلوه دادن کسب و کار دارند؛ ولی ماهیت کار به صورت غیر قانونی است.
دریافت هزینه ثبت نام نشانه کلاهبرداری است
روحانی مجد در پاسخ به سوال مبنی بر اینکه مردم از چه طریقی واقعی و یا قلابی بودن این نوع کسب و کارها را تشخیص بدهند؟، می‌افزاید: مهمترین راه تشخیص که شاید در ۹۰ درصد موارد جواب می‌دهد . این است که آیا آن کسب و کار جهت شروع فعالیت کارجو مبلغی در قالب ثبت نام یا خرید محصولات دریافت می‌کند؟ اگر جواب مثبت باشد، آگهی مشکوک است.
وی با بیان اینکه در حالت کلی می‌توان با چند روش ساده تر متوجه کارهای کلاهبرداران شد، متذکر می‌شود: شگرد کلاهبرداران معمولا بدین شکل است که در ابتدا مبالغی به عنوان حق عضویت یا شرکت در کلاس‌های آموزشی دریافت می‌کنند . بعد از مدتی به بهانه خرید مواد اولیه وجوه دیگری را اخذ می کنند. اما کار جویان بعد از اتمام کار مورد نظر و ارائه آن به کارفرما برای دریافت حق الزمه خود، با این بهانه از سمت کلاهبرداران مواجه می‌شوند که کار یا محصول ارائه شده کیفیت مناسب را نداشته و از تحویل گرفتن آن سر باز می زنند.
روحانی مجد با تاکید بر اینکه هرگونه دریافت هزینه بابت آموزش مشاغل خانگی می تواند نشانه مهم کلاهبرداری باشد، اظهار می‌کند: یافتن سابقه کسب و کارها می تواند یکی از مطمئن ترین راه های شناسایی مشاغل خانگی و دورکاری واقعی باشد، معمولا یافتن این سوابق کار چندان سختی نیست.
وی ادامه می‌دهد: همچنین نماد اعتماد الکترونیکی مشاغل خانگی مهر تایید قانونی بودن این مدل از کسب و کارها می‌باشد که با کلیک بر روی آن می‌توان از اصالت کسب و کار مطلع شد.
وی خاطرنشان می‌کند: مبالغ دریافت شده اکثراً زیر ۵۰ هزارتومان می‌باشد که در اغلب موارد هزینه پیگیری و شکایت توسط پلیس فتا و دستگاه‌های مربوطه بسیار بالاتر از این مبالغ هست و همین موضوع باعث می‌شود که کارجویان پیگیری انجام ندهند.
رئیس اداره اشتغال و هدایت نیروی کار اداره کل تعاون کار و رفاه اجتماعی آذربایجان شرقی با اشاره به مزایا و معایب این نوع کسب و کار تصریح می‌کند: متاسفانه در اکثر موارد شرایط این نوع کسب و کارها به مراتب سخت تر از کسب و کارهای فیزیکی است؛ ولی این قاعده استثناهایی هم دارد. کسب و کارهایی نیز در این حوزه وجود دارد که به رغم شرایط بد اقتصادی و اجتماعی بسیار موفق عمل کرده‌اند.
وی با بیان اینکه یکی از راه‌های تحقق سیاست های “اقتصاد مقاومتی” توسعه مشاغل کوچک و متوسط به طور عام و توسعه مشاغل خانگی به طور خاص با هدف افزایش درآمد و ثروت در جامعه است، می‌گوید: افزایش مشارکت مردم در اقتصاد و کاهش نرخ بیکاری، حذف هزینه‌های مربوط به خرید، رهن واجاره کارگاه حذف هزینه‌های ایاب وذهاب، ایجاد توازن بین مسئولیت خانوادگی زنان واشتغال آنان، استفاده از نیروی کار سایر اعضای خانواده و ایجاد زمینه کار خانوادگی از جمله مزایای طرح مشاغل خانگی هستند.
وی همچنین امکان انتقال تجارب از طریق آموزش غیررسمی به شیوه استاد- شاگردی بین اعضاءخانواده، افزایش حضور پایدار کسب و کارهای خانگی در بازارهای محلی و ملی را از دیگر مزایای این نوع کسب و کارها عنوان می‌کند.
رئیس اداره اشتغال و هدایت نیروی کار اداره کل تعاون کار و رفاه اجتماعی استان در خصوص معایب مشاغل خانگی نیز، تصریح می‌کند: از بین رفتن مرز بین کار و زندگی، سخت شدن بازگشت به کارهای غیر از مشاغل خانگی، سخت بودن فروش محصولات و تولیدات ناشی از فعالیت مشاغل خانگی و سوء استفاده دلالان از این ضعف، میزان متغیر بودن کار و عدم برنامه ریزی دقیق برای تعطیلات و زندگی و ایجاد مشکل با خانواده از معایب مشاغل اینترنتی و خانگی هستند؛ البته این معایب را می‌توان با آموزش اصولی و برنامه ریزی دقیق تا حدود بسیاری رفع کرد.
۸۰الی۹۰ درصد آگهی‌های مرتبط کار در خانه کلاهبرداری هستند
روحانی مجد می‌گوید: در این شرایط اقتصادی مردم جویای کار هستند، اما به صورت کلی شاید ۸۰ الی ۹۰ درصد آگهی های مرتبط با کار در خانه یا کلاهبرداری هستند و یا دارای شرایطی سخت با درآمدی کم هستند که کارجویان پس از فعالیت کوتاه مدت از کار انصراف می‌دهند؛ از این رو بهتر است در مواجعه با این نوع آگهی‌ها همیشه با گارد بسته وارد شده و مواظب این موضوع بود که مبلغی در قالب فروش پکیج یا هزینه ثبت نام دریافت نشود.
وی خاطرنشان می‌کند: در حال حاضر بیش از ۱۵ درصد از تولید ناخالص ملی کشور ماحصل مشاغل خانگی و دورکاری است؛ لذا می‌توان با بررسی شرایط آگهی‌های دور کاری و استعلامات گفته شده، در این زمینه فعالیت کرد.
بر اساس این گزارش؛ در بسیاری از موارد به علت اینکه شاید مبالغی که از افراد جویای کار دریافت کرده اند زیاد نباشد، برای پیگیری قضایی اقدام نمی شود ولی از آنجا که تعداد افراد جویای کار شرکت کننده در این طرح ها زیاد است، مبالغ کلاهبرداری شده مبالغ هنگفتی می شود. در صورت مواجهه با آگهی های اغوا کننده یا مواجهه با شرکت های کلاهبرداری لازم است مراتب با ادارات کار یا واحدهای سازمان صنعت، معدن و تجارت درمیان گذاشته شود.
